Thursday 4 October 2012

THANGSING MIMASA LEH MITHUPI KHENKHAT TE

1.Khaikam - Simte tribe recognition laikhe tu ahi. 2.Pumthong - Simte National Council President masapen ahi. 3.Khamchindou - KZP Founder leh President ahi. 4.Pumzalam - SYO phutkhetu leh President masa peen ahi. 5.Hengin - Simte lah a lehkha siam masapen ahi.1925 in class 6 zou in Ukhrul ah second clerk asem hi;kham nei masapen leh tawp masapeen zong ahi. 6.Thangchinhau - Ojapu lah a record hoihpeen; President Medal ngah masapen. 7.Rev Khupchinthang - Kouhtuam 40 val aphut khia hi. 8.Thangzadal - Singtangmite lah a sepaih pang masapen hi dingin a gingtat huai hi. 9.Ngulkhopau - Indian Postal Service(IPS) mu masapen ahi. 10.Ginzanang - SNC president kum 10 sung ana tu hi.MDC term khat akai hi;MDC kiteel na nunung peen ahi. 11.Akhup@khupkhohau - Nagaland Civil Service masapeen ahi. 12.Dr.Kaichinkhup - Simte lah ah MBBS gelh ching masapen ahi. P.S. : Adang behlap ding tampi um nalai.

TONSING LEH HAUHSING PIANDAN THANGSING TE SUIDAN BY CHINZALIAN THANGSING(THANGSING UPA) TANGNUAM KHUA GENDANIN

Nidanglaiin, Guite te'n ka khua uah siah kaih tumin, siah dong ding in ava kuan uhi. Ka pute un, " Kou nou tung a siah kongpiakna uh thu omlou hi.Pawt un" chiin singkhuah-suangtum in ana delh khia uhi. Hiai thu toh kisai, Pu Thangsing laa en in: Melmak in laambang ei zong e, Thang hi kaihlah hive'ng e; Thang hi kaihlah hi veng e, Thang chi'ng lumsuang in delh ing e. Guite te aheh lua ua, ka khua uh Zuang khua hon lok uhi. Ahi hin,hiai anuai a teng hong matsak uhi. 1. Pi Zualning; 2. Ka mumeika uh. 3. Ka saisialki uh; 4. Ka laam dak uh zong, Hanship Innpi katlai a kang gawp ahi. Tua amat hunlai un,Pu Thangsing' zi-pi,Zualning pen a ta upa pen uh Dougen a piannung a, a gaai non laitak ahi a chi. Pi Zualning pen,aton ni uh khel khel in a nau neih hong hun a, a Inntual a songphung uah a kolbun kawm in a suaksak uhi. Atate a phiik ahi ua, amin uh Tonsing leh Hauhsing ahi sak uhi. Tonsing a upa zaw ahi achi. Pi Zualning laa: 1. Vongel lamgial na kiak ni'n lun sumtual ah, Bah khipha bang zata'n laam bang vel hi e. Na tun kagenliang aw e ka zehzum aw. Anglai ka henkol in zong liah zoulou e 2. Phung toh bualna shing gamlei hong tang ing e; Shing hen dohtuang tam tung ah kei tang ing e, Shing hen dohtuang tam tung a lun dohzawl ah, Tungsunni'n vangkhua zong e ken zong mah'ng e. Source: TONSING KHANGTHU (Chronicle of Tonsing)

THANGSING MITHUPITE ( POLITICS): ZNC MYANMAR FOUNDER PRESIDENT PU PUMZAKAP TANGTHU

ZNC Founder Pu Pum Za Kap Tangthu July 27, 2009 · ZNC Founder Pu Pum Za Kap in zan ni in Zangkong pan in hong nusaita hi. Atangthu theihloh aphamawh om ahih manin tutadih akikaikhawm zo pak teng anuai aa bang hi. Pu Pum Za Kap pen Thangsing, Ngaihte beh sungpan India gam, Manipur State Suangdai Khua Hausapa tapa hi. Apu apa khanga kipan tuni dong mah Suangdai ah siahkai lai uhi. Zangkong Bahosi Building 41, Room 18 ah azi Nu Ciin (Naulak) tawh tanu 5 tawh om uhi. Tanu 3 na Lia Zamnu pen Kawlgambup ah Lasiam Minthang khat hi’n Zomite in aki saktheih pih mahmah khat hi. Pu Pum Za Kap pen gam le minam it mahmah hi-a a kam bek tawh genlo zaw in sepkhiatna tawh tangthu hoih tampi hong nusiat hi. 1. 1988 Kum Kawlgambup buaina hong om ciangin Mipi makaih General Strike Committee pan Minam zui-in kihel ding hong gel uh ciang ei Zomite zong Chin National Unity cih min tawh kiding in amah zong makai in kihel hi. Bek thamlo in Siamsinte apiak Zopuan kop 30 (Numei pasal) zong hih lungphona ah kisilh hi. 2. SLORC kici Galkap Kumpi hong kah ciangin Party phuat ding lampi hong ahimanin Zomite in zong Zomi National Congress ki phuan hi. Zangkong ah Zomi Innlelo nei, sumlepai nei, pilna siamna nei tampi a om hangin Makai ding leh Innlelo neihsa tawh mapang ding om zolo ahimanin Pu Pum Za Kap in Minam itna tawh President maikaipi vaipuak la in York Road a inn sapna ah ZNC Head Quater dingin zang sak hi. ZNC Sign Board zong suangpah ahih man in a innnei te tawh buai uh hi. 3. Zomi te tangthu ah a om ngeinai lo gam itna la le zawlla te ahi Lengtong series sponsor sem in a phuankhia masa pen hi. Zogam pan Zangkong ciahlekuan sumbei khem peuh sik in Zomi Khangno tampitak pantah zo hi. Tua akipan in Suan Mang, Gohau(anung lam ciang) te unau’ makaih Lengtong Band pan Lengtong Pauno, Cingsan, Lengtong Kamkhen cih bang in Zomite Studio Music Tangthu hong ki pan khia hi. Hih Lengtong late hangin India gam a teng Zomite le Kawlgam a teng Zomi te kikal kizopna tampi khangto sak hi. 5. Biakna lam ah zong Dorcus Team kici Cingsan te unau Pasian La khumna ding sponsor pia hi. 6. Zongeina lapi zong Kam Gin Mang(Tamu), Kham Min Thang(Kawlpi) cihte makai in studio ah khum ngiat uha Pu Kap in sponsor sem hi. Tuni dong Zomite sungah a kizang mahmah khat hi. 7. Sagaing ,Zuathit Kyi Khua a om Nationalities Development University ah Zopuan kop(numei, pasal) 30, 1986 kum pawl in apiak khiat pen tuni dong mah aki zanglai suak hi. 8. Zangkong Zomi Siamsin te a ding zong 1986 kum kim pawl in Zopuan kop (numei, pasal) 30 piakhia hi. 1988 gambuai khit ciangin a tunna ki thei nawn lo hi. 9. Cidam in Khual azin zawh lai’n Zangkong ah Siamsin te sum kisam peuh mah sum le pai tawh ahih theih zah in huh hi. Zomi sungah sumbawl sumnei tampi a om hangin Pu Pum Za Kap bangin gam le minam ading a sumngam, a piakhia ngam mi tam lo hi. Pu Pum Za Kap pen kum 60 val bek leitung ah anuntak hangin Zomi ta ding a mang ngeilo tangthu tampi hong nusiat hi. Zomi tading supna lian mahmah hi. A dam lai a zi, a tate ading thu ngetsak ciat ni. Zingciang sun nai 1 in kivui ding hi. Pu Pum Za Kap’ thubul let kammal “Gam leh Minam a it theilo peuhmah master brain nei kici theilo hi” ‘Lungzuang khuangai kawm Sawlna ombang in…’ Thangboi Zangkong COURTESY:http://vaphual.net/znc-founder-pu-pum-za-kap-tangthu/ ZNC Myanmar Founder Phamsa Pu Pum Za Kap Ngaihte vuina limlak(at Yangon,2009):

RAJA LUMTHANG THANGSING

RAJA LUMTHANG THANGSING: The villages founded by the Thangsings were clearly stated in the memoirs of Pu Lumthang Thangsing who founded the village now popularly known as Thanlon;Lumthang was accorded to the status of a Raja by the British because of his superiority and large ownership of lands in the South-west corner of Manipur,particularly the areas in and around Thanlon.His memoir dated April 14,1924 stated the following: "The villages founded by us from our origin at Khul were Zuangkhua(Chin hills),Tuaidim(Chin Hills),Baaljang(Chin Hills),Khuangnung(Chin Hills),Songtal(Chin Hills),Tualtongphai(Lushai Hills),Gelon(Lushai Hills),Sabulon(Lushai Hills),Kelmeng(Lushai Hills),Maukot(Lushai Hills),Khuangnung(Lushai Hills;founded for the secondth time),Labung/Tlabung(Lushai Hills),Ponlang(Lushai Hills),Tuaitong(Lushai Hills),Teikhang(Luahai Hills),Tuikual(Lushai Hills),Moirangphai(Manipur),Thangsing Taang(Manipur;now known as Thangjing range),Nabil(during the time of Chandrakirti Singh),Maumun(Manipur),Lamtan(Manipur),Singbuang(Mnipur),Saikul(Manipur),Kaihlam(Manipur),Sanching(Manipur;now called Santing),Phaikholum(Manipur),Hanlon-Tualbual(Thanlon). The glory and honour of the Simtes in general and the Thangsings in particular was at its zenith under the chiefship of Raja Lumthang Thangsing,the son of Khamzahen thangsing;Raja because he was so called by the British authorities.The wisdom and remarkable leadership of Raja Lumthang Thangsing brought about unity,progress and fraternity among the people.He was possessed with a large area of land under his control and thus created new villages whereby he appointed his brothers as the chiefs in these villages.Singnifant new villages were Mongon,Zoutung,PAmzal,Sainouzang,Dialkhai,Leijangphai,Suangpeehmun,Sumtuh(originally Sumtuah),Gamhui,Bungjang,Vaipheimual and Tallian. The Remembering Stone erected in early 1900's(pic):

Wednesday 21 March 2012

KAWLNI/COLNEY TE TANCHIN

Zuangkhua ah ateenlai un Thangsing upa khang giatna Pu Tonglun leh anaupa Singzaniang sajuh delh in akuanva, huchiin anaupa Singzaniang in gungal lam tanpha ava delh a hukaalin guntui anakhanga kaan zounonlouin a unau un guntui in halin gungal khat tuah ah akikhen uhi. A upa Tonglun in loulam a balpite emmin athalpi in akaap kai zeela hute ane zeel hi. Ahihvangin guntui kiamtheilou ahihmanin atawptawp in aupa’n anaupa kawmah pai inla’n Tongtui khua ah Kheltete vabel mei in chiin anuaia late kiphuah khumin akikhenta uhi. Tonglun la: (1)Pupa khan a ikhang damtui luang aw, Tangkhau bah lou kei aw nem ngingei ing; (2)Tangkhau bah lou kei aw nem ngingei ing, Phamlou buanga tuai aw khenmai tani. Huchiin Singzaniang zong pai in Kheltete ava bel ta hi. Amah mihaat mihangsan, mithahoih mah mah ahihmanin Kheltete’n zong kulhpi veng in ana pangsah uhi. Hulai in mi’n vasim sawm ahihmanin Singzaniang in zong laulou in ana nohkiit zeel hi. Huhun lai in Khelte te’n amin kouh hah sa in amindiingin Kawlni chiin ana phuah sah uhi. Aziah chu nisuahna lampana hung kipan ahihmanin Ni-min pua a ana phuah uh ahi. Amah thalkap siam a minthang ahi.Kulhpi Venga a pan na ah, mi’n vavel ahihmanin Kawlni in la khat hung phuah hi. Ala: (1) Natah aisan san lou aw, tah thepi aw kawlki valnou kamkei bang ka gial hi. Hi thu chu Pu Lianthanga Kawlni Ngathal khua a um in kum 1992 a pu Chinzalian toh asui uh ahi. Pu Liangthanga in asoi daan in chu, amau Kawlnite Kheltete khua a kipan in abaan baan in a kisuanva, Khelte pan Thuklai ah, hupan Chiakzawl, Chiakzawl apan in Muallungah, Muallung pan in Vangcchia ah, hubaan ah Khawthlir ah, hu apan in Leisan ah, hua pan in Ngathal ah huchia hung paisuh suh kahi uhi kei a pan in khanggiat tan chiang kasuui thei achi. Hute chu : 1)Daipawla 2)Vanlawma 3)Honglaia 4)Siahkhupa 5)Selvunga 6)Thangsaluta 7)Lianthanga- 1.Thangthuama anau Tlangthangliana. Huchi in Kawlni chu Thangsing suanmah kahi uh achi hi. Ngurte a Pa Pumthong toh zong Thallouh in kiman uhi. Huchiang in Khawpuibung a um Kawla Kawlni in zong Thangsing suan ka hi na uh achi hi. Courtesy: Thangsing Tangthu leh Ngei Nate,P-61-63,Thangzasawm,1999,Singngat,Manipur, 1999.

SOMETHING ABOUT TONSING

The Manipur Tonsings are part and parcel of the Paites, who reside mainly in the district of Churachandpur (Lamka) and number about 10000 to 15000. They are a small group of people who are an important constituent of the Paite tribe. Their customs and traditions are no different from that of the Paites. Infact, the traditions and practices of the Tonsings are the Paite traditions and usages. There is no separate identity of the Tonsings outside of the Paite community. We inherit our traditions and customs/usages from and with the Paite and thus, those found at the Paite pages are those of the Tonsings too. There are other Tonsings in parts of Mizoram and Burma (Myanmar). There is also an umbrella organization of all the Tonsings called the TONSING INPI (Inpi= main house) which as the name suggests, is the body which looks after and keeps record of all the Tonsings and their relations with other clans. The offices of the Tonsing Inpi is located at Lamka, Churachandpur, Manipur, India. This house is right now busy collating information about all the Tonsings in the contiguous areas of Manipur, Mizoram and Myanmar (Burma) to compile the genealogy in a book form. It is a big project and it is nowhere near completion. As soon as the editors think it is almost complete, some other Tonsings pop out from somewhere else and the process begins all over again. We are hoping it will be completed in as little time as is humanely possible. It had been common knowledge among the Paites that the Tonsings are descended from the Guites(and the Paites are part of the Zomi/Mizo nomenclature). The Guites claim the Chief-ship among the Paites and that all the Paite sub-tribes are under them. There are some other stories and legends that try to explain the birth of the Tonsing clan. A. One woman called ZUALNING, the wife of the chief of ZUANG village near Tiddim in Myanmar, was captured by the Guite chiefs and brought to their village. She was a captive and as was wont for war captives, she was kept at the courtyard. One of the Guite chief's sons clandestinely slept with this woman and she became pregnant. She was tied to the TONMUNG, which was the sacrificial pillar. The birthing of the baby coincided with the Ton of the Guite chief and since the baby was born in time for it, he was called TONSIM, literally meaning "one who partakes" of something (the TON festival in this case). It is said that TONSING is a corruption or modification of the word TONSIM and this boy's descendants came to be called TONSINGs. B. Another source refutes this illegitimate child theory and say that the woman, ZUALNING, was already pregnant when she was captured. The birthing of the child was a public spectacle with all the villagers coming out to watch the birth of the baby. It was thus with much shame that the mother gave birth to this baby. It is said that the baby thus born was called BUANSING, descendants of whom are still are existent and are regarded close to the Tonsings genealogically. Since this woman, Zualning, was very beautiful, those who go by this theory say, that the Guite chief took her to be his wife. It is rather out of this legitimate relationship that Tonsing was born.

TONSING LEH HAUSING TANCHIN

Thangsing ji Zualning Guite te'n amat laitahun amah agai ahi a, amat nung uh hunsawt lou in Guite te in zong ton leh haat bawl in asuun azaan in a lam uh a ; alaam phualva Zualning anauneih in apha a anau chu kolbulh kawm in anei a, aphit ahiva pasal tuah ahi uh. Zapi mai ah laamphual a nauneih ahihmanin Zualning zum talua in etnangzong helouin hibang in la ahungphuahta hi : 1.Vongel lam gial nakiah ni'n lunsum tual ah, bahkhipha bang zatan lambang vel veh e. 2.Natu'n kazeh zum aw e kalelliang aw, anglai ka henkol in zong liah zoulou e. Huchi in Guite pa'n zong I ton I hauh hung sim ahih chiangun chiin amin diingun TONSIM leh HAUHSIM hisah ni achi a; huchi in Tonsing leh Hauhsing minmasa chu TONSIM leh HAUHSIM aki chi hi. Tonsing zong Guite insung ah hung umnonlouin atuam in aumta a amahzong neih leh lam akiningchingta ahih manin Tong diingin ahung kisa tahi. Ahihvangin Guite pa'n atonding aphalsiha, hmar gam lamzuanin ahung pai a, Tonsim khua ahung saat hi. Hukhua chu tunitanin aum nalai a, simlam mite'n TONSIM achi uh a, Aizawl lamte'n CHAMPHAI achi uhi.Huchu amin pua a akhosat min aphuah ahi. Huziahin Tonsing leh Hauhsing chu Thangsing/NGAIHTE suan ahi uhi. Courtesy: Thangsing Tangthu Leh Ngeinate,Page 60,Thangzasawm,1999.